Mycetoma is een tropische infectieziekte die kan leiden tot ernstige misvormingen en soms zelfs tot amputatie. Een snelle diagnose en bijbehorende therapie kan veel ellende voorkomen. Daarom storten wetenschappelijk onderzoeker Wendy van de Sande en haar internationale team zich op de ontwikkeling van een gebruiksvriendelijke testtool.
Mycetoma is een ziekte die voorkomt in tropische en subtropische gebieden. Veel mensen lopen er blootsvoets,’ legt Van de Sande uit. ‘Als iemand in een doorn trapt, kan de schimmel of de bacterie die mycetoma veroorzaakt via het wondje in de voet dringen.’ De geïnfecteerde merkt daar niets van, ook niet als de zogenoemde grain, een bolletje waarin de schimmel of bacterie zich bevindt, zich in het weefsel vormt.’ Eenmaal geïnfecteerd, verschijnen grote tumorachtige laesies op de voeten. Ook dringt de infectie in het bot. De infectie is dan nog steeds vrijwel pijnloos, maar hindert de patiënt vanzelfsprekend steeds meer in zijn bewegen. Meestal besluiten mensen pas dan naar een medische post te gaan. ‘Patiënten moeten vaak dagen reizen naar een gespecialiseerde kliniek voor diagnose en behandeling. Soms kan therapie nog uitkomst bieden, maar vaak is amputatie de enige oplossing. En die leidt vaak tot sociaal isolement en baanverlies.’
In Afrika lijden naar schatting 6 op de 1.000 mensen aan mycetoma. Door te laat te beginnen met therapie krijgt 25 procent van hen te maken met amputatie.
Schimmelinfectie
Het is dus zaak vroeg een diagnose te stellen. Van de Sande: ‘Allereerst moet een dokter weten of het om een bacteriële of een schimmelinfectie gaat. Daarvoor moeten we het juiste stukje DNA zien te isoleren.’ Een bacteriële infectie is ook in een later stadium goed te behandelen, voor 90 procent biedt de aanbevolen therapie uitkomst. De schimmelinfectie daarentegen is veel gevaarlijker. ‘We werken samen met een gespecialiseerde kliniek in Soedan. Die hebben 25 dorpjes bezocht en zij hebben berekend dat daar zes op de duizend mensen geïnfecteerd zijn. Minstens een kwart daarvan krijgt met amputatie te maken.’
Therapie
Samen met internationale partners als het Centers for Disease Control in Atlanta, Newcastle University en klinieken in Soedan en Senegal hoopt Van de Sande in drie jaar een testtool te ontwikkelen die niet alleen diagnosticeert om welk type infectie het gaat, maar de dienstdoende medicus ook duidt welke therapie het best toegepast kan worden. ‘Deze test kan worden gebruikt in lokale ziekenhuizen in Afrika met beperkte apparatuur. Het is vergelijkbaar met de PCR-test die voor COVID-19 gebruikt wordt. Als je eenmaal het DNA hebt, is binnen een half uur de uitslag plus de gewenste therapie bekend. Dat is een behapbare tijdspanne als je met een medisch team in afgelegen gebieden van dorp naar dorp trekt.’
Clinical trials
Als de testtool blijkt te voldoen aan de verwachtingen begint het traject van de clinical trials. ‘Dan gaan we de test breed uitrollen om meer data te verzamelen. Als die de betrouwbaarheid bevestigen, gaan we op zoek naar partijen die de test commercieel ontwikkelen, zodat hij in verschillende medische centra in Afrika, maar ook bijvoorbeeld in Zuid- en Midden-Amerika beschikbaar komt. Uiteindelijk zou het natuurlijk mooi zijn als de testtool opgenomen wordt in het programma van de WHO.’
